राष्ट्रप्रथम हीच कर्तव्यबुद्धी;सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठात संविधान दिन साजरा 

एज्युवार्ता न्यूज नेटवर्क 

सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाच्या संत ज्ञानेश्वर सभागृहात भारतीय संविधान दिनानिमित्त आयोजित विशेष व्याख्यानात क्षितीज गायकवाड बोलत होते. कार्यक्रमाच्या सुरुवातीस विद्यापीठाच्या मुख्य इमारती जवळील संविधान स्तंभाजवळच्या उद्देशिकेस पुष्पहार अर्पण करून अभिवादन करण्यात आले. यावेळी कुलगुरू डॉ. सुरेश गोसावी, प्र-कुलगुरू  डॉ. पराग काळकर, प्रमुख पाहुणे क्षितीज टेक्सास गायकवाड, कुलसचिव  डॉ. ज्योती भाकरे, व्यवस्थापन परिषदेचे सदस्य रविंद्र शिंगणापूरकर, अधिष्ठाता डॉ. विजय खरे, डॉ. संजय तांबट, सुप्रिया पाटील, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर अध्यासनाचे प्रमुख डॉ. सुधाकर बोकेफोडे आदी उपस्थित होते. यावेळी विद्यार्थ्यांनी संविधान उद्देशिकेचे वाचन केले. त्यांनतर कुलगुरू प्रा. डॉ. सुरेश गोसावी यांच्या अध्यक्षतेखाली “संविधानाने दिलेले मूलभूत अधिकार आणि कर्तव्ये” या विषयावर विशेष व्याख्यान झाले. यामध्ये क्षितीज टेक्सास गायकवाड यांनी संविधान निर्मितीतील ऐतिहासिक प्रक्रिया, बाबासाहेबांचे अंतिम संविधान सभा भाषण, आणि आधुनिक भारताने स्वीकारावी अशी जबाबदार नागरिकत्वाची भूमिका यावर सखोल प्रकाश टाकला.  

गायकवाड म्हणाले, काहीजण बाबासाहेबांच्या विधानांचा अर्धवट आधार घेऊन संविधान रचनेत इतरांना अधिक श्रेय देण्याचा प्रयत्न करतात; मात्र संविधानाच्या मूळ आराखड्यातील अडीच हजारांहून अधिक सुधारणा, मूलभूत अधिकारांची मांडणी आणि अंतिम दृष्टिकोन हे सर्वस्वी बाबासाहेबांचे योगदान आहे. तसेच समाजातील अस्पृश्यता निवारणाचा अनुच्छेद हा भारतीय समाजावरचा “काळा डाग” असल्याचे सांगून त्यांनी या समस्या संपुष्टात आणण्यासाठी सामाजिक चेतना वाढवण्याचे आवाहन केले. “असा अनुच्छेद अस्तित्वात ठेवण्याची वेळच येऊ नये, अशी स्थिती समाजाने निर्माण केली पाहिजे,” असे ते म्हणाले. 

संविधानातील स्वातंत्र्य, निर्बंध आणि त्याच्या योग्य अंमलबजावणीबाबत बाबासाहेबांच्या शेवटच्या भाषणातील विचार आजही तितकेच महत्त्वाचे असल्याचे त्यांनी सांगितले. “संविधान कितीही उत्तम असले तरी त्याची अंमलबजावणी करणारे लोक चुकीचा मार्ग घेत असतील तर संविधान निष्प्रभ होऊ शकते. नागरिकांनी संवैधानिक मार्ग, शांतता आणि अभ्यासपूर्ण भूमिका सोडू नये,” तसेच  “धर्म, जात, पक्ष यापलीकडे जाऊन – ‘मी प्रथम भारतीय’ हा भाव मनात रुजला पाहिजे. बाबासाहेबांचे संविधान सभा भाषण दर महिन्याला एकदा तरी वाचा; त्यातून कर्तव्य, बंधुभाव आणि राष्ट्रभक्तीचे खरे तत्वज्ञान समजते.”असे ते म्हणाले. इतिहासातील उदाहरणे देत त्यांनी राष्ट्रघाताचे धोकेही अधोरेखित केले. “आपला भूतकाळ दाखवतो की बाह्य शत्रूपेक्षा अंतर्गत मतभेद आणि बेईमानी राष्ट्राला मोठे नुकसान करतात. म्हणूनच राष्ट्रप्रथम ही वृत्ती आज अत्यावश्यक आहे,” असे आवाहन त्यांनी केले.

व्यवस्थापन परिषदेचे सदस्य रविंद्र शिंगणापूरकर यांनी आपल्या अध्यक्षीय भाषणात भारतीय संविधानाच्या अर्पण दिनाचे महत्त्व स्पष्ट करत संविधान निर्मितीत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या दूरदृष्टीचे स्मरण करत बाबासाहेबांनी आयुष्यातील अपमान आणि छळ असूनही बदला नव्हे तर समाजपरिवर्तनाचा मार्ग स्वीकारला, हा त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा अनमोल पैलू असल्याचे नमूद केले.